Artikelen

De Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde gaat dit jaar naar James P. Allison en Tasuku Honjo voor hun werk aan immuuntherapie in de bestrijding van kanker.

Dendritische cellen herkennen lichaamsvreemde cellen en alarmeren de rest van het afweersysteem. Helaas lukt dat met kankercellen niet altijd. Dendritische celvaccinaties stimuleren een afweerreactie tegen specifieke kankercellen.

Lymfklierkanker is over het algemeen goed te behandelen met een combinatie van chemotherapie en immuuntherapie. Vooral op het gebied van immuuntherapie is de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt.

Het afweersysteem beschermt ons tegen ziekteverwekkers. Maar in sommige situaties, zoals bij auto-immuunziekten en allergieën, is er sprake van ongewenste en schadelijke afweerreacties gericht tegen lichaamseigen weefsel of onschadelijke omgevingsfactoren. In geval van transplantatie veroorzaken ongewenste afweerreacties afstoting van het orgaan.

De afgelopen tien jaar hebben checkpointblokkers de vooruitzichten voor kankerpatiënten wezenlijk veranderd. Checkpoints zijn receptoren die de afweerreactie kunnen remmen. Checkpointblokkers halen de rem van de afweerreactie, waardoor kankercellen opgeruimd kunnen worden.

Het gebruik van antistoffen als therapie was een grote doorbraak in de behandeling van verschillende ziekten. Omdat antistoffen heel specifiek een enkel eiwit kunnen herkennen, zijn ze ideaal om te gebruiken voor de ontwikkeling van therapieën voor de behandeling van kanker en auto-immuunziekten.

Het is een van de grootste milieuproblemen van onze tijd: we gebruiken teveel energie, en daardoor verandert het klimaat. Door over te schakelen op andere dan fossiele energiebronnen zou je klimaatverandering kunnen vertragen of voorkomen. Biotechnologen zoeken naar die alternatieven.

Veel mensen vinden genetisch aangepaste planten maar een eng idee, en dat vinden we al twintig jaar. Is dat terecht?

Waar zouden we zijn zonder gist? Nergens, betoogt microbioloog Nicholas Money. Hij schreef een geestig boek over onze langdurige relatie met deze oeroude eencelligen.

Roxanne Kieltyka van de Universiteit Leiden hoort bij de ‘Talented Twelve’, de twaalf meest veelbelovende chemici wereldwijd. NEMO Kennislink sprak haar over vierkante moleculen en het kweken van stamcellen.

De wereldbevolking neemt steeds maar toe. In 2050 zijn we met 9 miljard, en dan is het eind nog niet in zicht. Kan biotechnologie oplossingen bieden voor de wereldvoedselvoorziening en klimaatverandering?

Het verhaal doet al een tijdje de ronde. Bij een hogere concentratie koolstofdioxide in de lucht, bevatten sommige voedselgewassen minder eiwitten en mineralen zoals ijzer en zink. Het risico op een tekort aan voedingsstoffen neemt daardoor toe.

Van tarwe voor mensen met glutenintolerantie tot fruit waarop je minder moet spuiten: dit zijn de slachtoffers van de Europese ‘CRISPR-ban’.

De productie van plastic blijft maar groeien. Hoogleraar Industrial Sustainable Chemistry Gert-Jan Gruter ziet dat niet als een probleem, maar juist als een kans. Met biomassa wil hij de chemische industrie verduurzamen.

Britse wetenschappers ontdekten dat CRISPR-Cas niet zo specifiek werkt als we tot nu toe dachten. Is knutselen met CRISPR-Cas wel veilig? NEMO Kennislink vroeg het aan CRISPR-pionier John van der Oost.

Mag CRISPR-Cas nu wel of niet? In de Verenigde Staten doet de overheid er niet moeilijk over, maar in Europa is men voorzichtig. Het Europese Hof oordeelde dat moderne biotechnologische technieken zoals CRISPR-Cas géén uitzondering op de huidige GMO-wetgeving vormen.

Zowel de chemische industrie als de natuur kunnen niet zonder katalysatoren. Groningse chemici ontwikkelden een nieuwe manier om natuurlijke katalysatoren te ontwerpen met niet-natuurlijke bouwstenen.

Er is nog veel discussie mogelijk over wat leven nu eigenlijk is, zo bleek tijdens een speciale editie van NEMO Kennislink live. Maar wetenschappers zijn al bezig om het na te maken. Zullen we het snappen, als we het zelf kunnen bouwen?

Met behulp van een enzym ontwikkelden Amerikaanse onderzoekers een manier om makkelijk korte strengen DNA in elkaar te zetten. Op termijn hopen ze met deze nieuwe techniek veel tijdswinst te boeken, want nu wachten onderzoekers vaak dagen op een streng DNA waar ze verder mee kunnen. In de toekomst kan hetzelfde proces misschien wel in een paar uur.

Het bewijs groeit dat onze darmbewoners mogelijk bijdragen aan de ontwikkeling van aandoeningen als ADHD en de ziekte van Alzheimer. Zijn een speciaal dieet, probiotica en poeptransplantaties straks nieuwe therapieën voor hersenziekten en gedragsstoornissen?

Marileen Dogterom kijkt met de blik van een natuurkundige naar het krachtenspel in levende cellen. Ze krijgt de Spinozapremie voor haar onderzoek naar de krachten die het geraamte van de cel uitoefent.

Celbioloog Anna Akhmanova krijgt de Spinozapremie voor baanbrekend onderzoek aan het cytoskelet en haar rol als pionier op het gebied van beeldvormende technieken.

Hoe maak je een materiaal dat ‘geprogrammeerd’ is om bepaalde functies uit te voeren? Door vanaf het kleinste niveau, de nanodeeltjes, het materiaal gecontroleerd zichzelf op te laten bouwen. Net zoals levende materialen dat doen.

In grachten, kanalen en rivieren leeft een grote verscheidenheid aan organismen, variërend van waterplanten en watervlooien tot micro-organismen als bacteriën. Zij geven het water het zelfreinigende vermogen. Ze breken de afvalstoffen die in het water terechtkomen af en houden zo het water schoon en helder. De natuur heeft daar wel tijd en ruimte voor nodig.

Een deel van de organische stof in het afvalwater wordt door zogenaamde heterotrofe bacteriën met zuurstof geoxideerd tot kooldioxide en water. De energie die hierbij vrijkomt gebruiken de bacteriën om van het andere deel nieuwe biomassa te vormen.

Groepjes bacteriën (biofilms) zijn in staat om afvalwater schoon te maken. De vorm van zo’n biofilm, vlok of korrel, bepaalt hoe goed het zuiveringsproces verloopt.

Afvalwater bevat een grote hoeveelheid verschillende organische verbindingen. Die verbindingen zijn er individueel niet eenvoudig uit te halen. Bacteriën kunnen dat wel en zetten die gelijk om in andere nuttige verbindingen.

De wereld van afvalwaterzuivering is volop in beweging en zoekt naar mogelijkheden om niet alleen grondstoffen, maar zelfs ook energie uit huishoudelijk en industrieel afvalwater te halen.

De biologische zwavelcyclus vormt de basis voor een aantal industriële biotechnologische processen die zijn gericht op terugwinning en hergebruik van zware metalen en zwavel uit afvalwater en zure gasstromen.

Slimmer omgaan met afvalwater is een grote uitdaging. Door ecologische kennis, de integrale benadering van onze waterketen en ervaringen uit de landbouw te combineren, werd een grote stap gezet. Organismen kunnen afvalwater zuiveren en kunnen tegelijkertijd waardevolle stoffen produceren. Daarmee was het idee van de zoetwaterboerderij geboren.